Qindra mijëra njerëz në Ukrainë përballen me dhunë në familje çdo vit. Mes luftës me Rusinë, kërkimi i ndihmës është bërë jashtëzakonisht i vështirë për viktimat e abuzimit në familje.
Pas tre telefonatave të humbura, Kristina merr telefonin dhe thotë, me një pëshpëritje: “Nuk mund të flas tani. Unë nuk jam vetëm.” Kur telefonon, ajo ndez vaskën në banjë në mënyrë që burri i saj të mos e dëgjojë.

Prej disa muajsh ajo kishte mbledhur forcat për të lënë të shoqin, i cili po i bënte keqtrajtim psikologjik dhe fizik. Ditë përpara se Rusia të fillonte pushtimin e saj në shkallë të plotë më 24 shkurt, ajo më në fund kishte vendosur, duke rënë dakord me nënën e saj për t’u zhvendosur tek ajo, në një fshat afër Mykolaiv, një kryeqytet rajonal në jug të Ukrainës. Por nëna e saj u sëmur nga Covid-19 dhe ato vendosën të prisnin derisa ajo të shërohej.

Tani ajo është bllokuar me burrin e saj në apartamentin e tyre në Mykolaiv, duke e lënë atë vetëm për të shkuar për sende ushqimore ose në strehim nga bombardimet.

“Ndonjëherë, nuk dua të largohem nga streha e bombave, edhe kur nuk ka alarm për sulm ajror. Të paktën ai nuk do të më rrahë kur jemi të rrethuar nga njerëz të tjerë. Ndihem sikur nëse rusët nuk më vrasin, ai mund të më vrasë”, tha Kristina, mbiemrin e së cilës nuk e publikojnë për arsye sigurie, në Kiev Independent.

Ajo thotë se burri i saj është bërë edhe më i dhunshëm se zakonisht gjatë luftës. Një herë, ai e goditi në bark, sepse mendoi se ajo po flirtonte me një fqinj, ndërsa fshihej në strehën e bombave.

“Ai tha se unë buzëqesha shumë miqësisht dhe më pas filloi të më godiste,” kujton ajo.

Sipas psikoterapistes Maria Fabrycheva, agresioni i një tirani shtëpiak është zakonisht një manifestim i pafuqisë kur një person ka frikë, kështu që pritet që në kohë lufte abuzuesit të mund të godasin më shpesh viktimat e tyre.

“Abuzuesit nuk mund të shprehin një ndjenjë normale të frikës në mënyrë të shëndetshme,” tha ajo.

Sipas Kombeve të Bashkuara, dhuna nga partneri intim është forma më e zakonshme e dhunës ndaj grave si në mjedise konfliktuoze ashtu edhe në ato jokonfliktuale. Konflikti i armatosur, pavarësisht nga karakteri i tij apo palët e përfshira, përkeqëson pabarazitë ekzistuese dhe i vendos gratë në një rrezik të shtuar të dhunës, tha në një raport Komiteti i Kombeve të Bashkuara për Eliminimin e Diskriminimit ndaj Grave.

Kateryna Pavlichenko, zëvendësministre e brendshme, raportoi se rreth 326,000 raste të dhunës në familje u regjistruan në Ukrainë vitin e kaluar. Marrja e një numri të saktë të rasteve është e vështirë tani, pasi shumë viktima nuk i drejtohen policisë ose thjesht nuk kanë mundësi ta bëjnë këtë për shkak të armiqësive aktive.

“Për fat të keq, armiqësitë janë bërë një katalizator për përkeqësimin e dhunës në familje në familjet ku këto fakte ekzistonin para luftës,” tha Alyona Krivulyak, një nga drejtueset e La Strada Ukraine, një organizatë joqeveritare që drejton një linjë telefonike kombëtare për parandalimin e dhunës në familje, trafikimit të qenieve njerëzore dhe diskriminimit gjinor.

Agjensitë e zbatimit të ligjit, veçanërisht në vendet ku luftimet aktive janë në vazhdim, shpesh nuk mund t’u përgjigjen thirrjeve, duke e përkeqësuar më tej problemin, tha Krivulyak. Policia ka gjithashtu një ngarkesë të shtuar të punës për shkak të çështjeve të luftës.

Marta Chumalo, një bashkëthemeluese e organizatës jofitimprurëse Perspektivat e Grave në Lviv, tha se lufta e ka bërë më të vështirë qasjen në ndihmë edhe në qytetet ku nuk ka luftime aktive pasi departamentet e policisë duhet t’i japin përparësi përgatitjeve për sulme të mundshme.

“Ne dimë raste kur një grua donte të paraqiste një ankesë kundër një shkelësi ose të merrte një përditësim për rastin e saj, por iu tha të kthehej më vonë dhe se kishte çështje më të ngutshme,” tha Chumalo.

“Një viktimë tjetër thirri policinë dhe ata u përgjigjën: ‘Është një sulm ajror, nuk mund të vijmë, mund të flasim me të në telefon.’ Si mund të zgjidhet një kërcënim fizik përmes telefonit?

Sigurisht, jo gjithmonë ndodh që policia të mos u përgjigjet thirrjeve për dhunë në familje, tha ajo, por kërkimi i ndihmës është bërë me siguri më sfidues.

Në rast se nuk është e mundur të kontaktoni policinë, për shembull, në territoret e pushtuara përkohësisht, gratë mund të marrin ndihmë në institucionet mjekësore, sugjeroi Krivulyak. Ajo shtoi se mjekët janë të detyruar jo vetëm t’u ofrojnë ndihmë viktimave të dhunës në familje, por edhe të dokumentojnë raste të tilla. Kjo do të ndihmojë që abuzuesit të mbajnë përgjegjësi në të ardhmen.

“Viktimat mund t’i drejtohen edhe forcave të Mbrojtjes Territoriale. Ata nuk kanë fuqi të ndjekin penalisht, por mund të zbatojnë urdhrin.”

Para luftës, policia mund të lëshonte një urdhër urgjent duke kërkuar që shkelësi të largohej nga objekti brenda 10 ditëve. Kjo tani është e mundur vetëm në rajone më të sigurta, ku situata e sigurisë e lejon këtë.

“Pavarësisht një kuptimi të përbashkët se kjo është shumë e gabuar, policia nuk mund ta detyrojë dhunuesin të largohet nga lokalet për shkak të luftimeve. Ata nuk mund të hedhin një person jashtë gjatë gjuajtjes me raketa. Gjykata nuk mund ta bëjë këtë as tani”, tha Krivulyak.

Psikoterapistja Fabrycheva tha se nëse ka një mundësi për të lënë dhunuesin dhe për të kërkuar ndihmë nga familja ose miqtë e ngushtë, viktima duhet ta bëjë këtë. Por viktimat shpesh nuk e shohin përfitimin e largimit, duke shpresuar se “nesër gjithçka do të jetë mirë, ai do të ndryshojë”, apo edhe fajësojnë veten për dhunën dhe keqardhjen ndaj dhunuesit.

“Dikush duhet të pyesë veten: A dua të vazhdoj jetën time me dikë që kurrë, edhe në një situatë kritike si lufta, jo vetëm që nuk mund të më mbrojë, por edhe të më sulmojë?tha ajo.

Familja dhe miqtë e viktimës duhet të kuptojnë se një person në një gjendje kaq të vështirë psikologjike nuk ka gjasa të marrë vendimin për t’u larguar vetë, kështu që mund të nevojitet një ndërhyrje, theksoi Fabrycheva.

“Në të gjithë vendin, ne shohim pasojat e veprimeve të një tirani. Tirani i brendshëm është i njëjtë, vetëm në një shkallë të vogël. Shumë shpesh, gratë gjejnë arsye për të qëndruar. Por ata duhet të kalojnë Rubikonin dhe të thonë: “Mjaft. Unë zgjedh veten time.”

Disa viktima të dhunës në familje, të cilat nuk mund të gjenin ndihmë në Ukrainë, i janë drejtuar policisë lokale dhe shërbimeve sociale jashtë vendit.

Chumalo tha se mjaft gra që kanë vuajtur nga dhuna në familje kanë ikur jashtë vendit, duke përfituar nga fakti se ligji ushtarak i vendosur gjatë luftës i lejon gratë të marrin fëmijët e tyre jashtë shtetit pa lejen zyrtare të prindit tjetër.

“Mund të them se ata ndoshta nuk kanë ikur nga bombardimet në Lviv (qytet në perëndim të Ukrainës) pasi situata është relativisht e sigurt, por nga dhuna në familje. Dhe tani ata më në fund mund të ndihen të sigurt, “tha Chumalo.

Ajo shtoi se viktimat e abuzimit nuk duhet të kenë frikë të kërkojnë ndihmë nga qendrat lokale të mbështetjes pasi ekziston një procedurë e mirëvendosur në vendet e Bashkimit Evropian.

Mariia Goubernik, një 22-vjeçare nga Donetsk, dhe motrat e saj më të vogla Taisiia dhe Oleksandra kanë vuajtur abuzimin e babait të tyre gjatë gjithë jetës së tyre. Nëna e tyre e injoroi në heshtje abuzimin, sipas Taisiia. Vajza e madhe nuk iu drejtua kurrë policisë në Ukrainë, nga frika se mos reagonin siç duhet dhe motrat e saj, të cilat jetojnë me prindër ndryshe nga ajo, do të duhej të ktheheshin në shtëpi në një situatë edhe më të keqe.

“Unë e di se sa shpesh rastet e dhunës në familje nuk përfundojnë as në gjykatë, nuk hapen asnjë procedurë,” tha ajo.

Në mes të marsit, kur familja erdhi në një strehë refugjatësh në Calpe në Spanjën jugore, babai i tyre goditi në kokë vajzën më të vogël, Oleksandra nëntëvjeçare. Maria dhe Taisiia e gjetën të ulur në cep të strehës duke qarë në mënyrë histerike, duke thënë vazhdimisht: “Kam frikë. Jam e frikesuar, jam e frikesuar…”

Situata kishte arritur në një pikë pa kthim, mendoi Maria dhe ishte koha për të kërkuar llogari për babain e tyre. Motrat ranë dakord që pasi iu desh të iknin dy herë nga shtëpia – fillimisht u zhvendosën në Kiev në vitin 2014 pasi përfaqësuesit rusë morën kontrollin mbi qytetin lindor të Donetskut, dhe më pas shkuan jashtë vendit më 24 shkurt – ato me të vërtetë meritonin një jetë të qetë. Atë mbrëmje ato kërkuan në google stacionin më të afërt të policisë dhe shkuan atje në këmbë nga streha për më shumë se një orë.

Ato u dërguan menjëherë në një strehë urgjente për gratë. Dy ditë më vonë, gjykata spanjolle nxori një vendim paraprak që i ndalonte babait të tyre të afrohej me fëmijët e tij.

Pas seancës gjyqësore, kujton Taisiia, nëna e tyre fajësoi ato për shkatërrimin e familjes.

“Mami dëshiron dhe mund ta kthejë babain tonë. Por nëse ai përpiqet të vijë këtu në hotelin tonë, zgjidhet shumë thjesht – ne do të thërrasim policinë pasi ai do të shkelte vendimin e gjykatës,” tha Mariia Goubernik.

Gourbernik tha se ekziston ende frika se vendimi i ardhshëm i gjykatës mund të anulojë të parin pasi gjykata spanjolle mund të shqyrtojë vetëm çështjet që kanë ndodhur në Spanjë dhe babai i saj nuk ka kryer sulme të rënda trupore atje. Megjithatë, ajo beson se nuk ka kthim në mënyrat e mëparshme.

“Rastet e dhunës në familje merren shumë seriozisht këtu,” tha ajo për “Kyiv Independent”, përcjellë “Press Online”.