Një shtet i vogël ballkanik është kthyer në një strehë për mijëra rusë që ikin nga sanksionet, shërbimi ushtarak apo shtypja politike.
Menjëherë pasi Rusia nisi pushtimin e Ukrainës, ish-aktivistja e opozitës Elena Zaslavska ishte në banesën e saj në qendër të Moskës kur policia trokiti në derën e saj.
Ajo iu përgjigj lehtësisht pyetjeve të tyre në lidhje me qëllimin e udhëtimeve të saj të fundit në Dubai dhe Kanada – Zaslavska po vizitonte djemtë e saj që jetojnë atje. Por për fizikanen 60-vjeçare në pension dhe bashkëshortin e saj, fakti që policia trokiti në derën e tyre ishte një paralajmërim i qartë.
Brenda pak ditësh, ata pakësuan valixhet dhe u nisën për në Malin e Zi, një vend i vogël ballkanik që është bërë një strehë për mijëra rusë që ikin nga sanksionet, shërbimi ushtarak apo shtypja politike, sipas Reuters.
“Ne nuk mund të qëndronim në Rusi nën qeverinë aktuale sepse gjithçka që po ndodh atje ishte e papajtueshme me pikëpamjet tona,” tha Zaslavska.
Ata u vendosën në Lastva Grbaljska, një fshat pranë detit Adriatik, ku njerëzit jetojnë të qetë dhe kanë një klimë të këndshme. Ata mbijetojnë me pensionet e tyre.
Një tjetër rus që e bëri Malin e Zi shtëpinë e tij të përhershme pas pushtimit është Marat Gelman, një galerist i shquar dhe kritik i hapur i Putinit.
Dhjetorin e kaluar, Kremlini e vendosi atë në një listë të ‘agjentëve të huaj’ që duhet të regjistrohen dhe të aplikojnë për çdo financim ose donacion nga jashtë, dhe që atëherë nuk është kthyer në shtëpi.
Mali i Zi, shtëpia e vetëm 620,000 banorëve të vetë, dikur kishte lidhje të ngushta me Rusinë, por ato janë përkeqësuar për shkak të vendimit të Malit të Zi për t’u anëtarësuar në NATO, pavarësisht paralajmërimeve të Putinit se pranimi i tij në aleancën perëndimore do të rezultonte në “hakmarrje”.
Në vitin 2016, Mali i Zi akuzoi zyrtarët e inteligjencës ruse dhe nacionalistët serbë për përpjekje për të rrëzuar udhëheqjen e tyre properëndimore, të cilën Moska e hodhi poshtë si absurde.
Në prill, ajo iu bashkua sanksioneve të BE-së kundër Moskës, duke përfshirë një ndalim të linjave ajrore ruse në hapësirën e saj ajrore, si dhe mediave shtetërore ruse.
Vendi, megjithatë, mbetet një destinacion popullor për rusët, të cilët mund të hyjnë në Mal të Zi pa vizë dhe të qëndrojnë atje për 30 ditë përpara se të kenë nevojë për leje qëndrimi.
Sipas shifrave të qeverisë, rusët zotërojnë rreth 19,000 prona në Mal të Zi, ku investimet ruse përbënin më shumë se një të katërtën e PBB-së së saj në 2019.
Gelman tha se mes rusëve që kërkonin strehim në Mal të Zi kishte biznesmenë të pasur dhe familjet e tyre, si dhe ushtarë të rinj rusë që u larguan për të shmangur vendosjen në frontin e Ukrainës.
“Prindërit përdorin paratë e tyre të fundit për t’u blerë fëmijëve të tyre bileta për në Mal të Zi dhe për të marrë me qira akomodim këtu në mënyrë që ata të mos përfundojnë në atë luftë”, tha Gelman.
Por jo vetëm rusët po lëvizin në Mal të Zi, por edhe kompanitë.
Artec3D, një prodhues skanerësh 3D me bazë në Luksemburg, kohët e fundit zhvendosi filialin e tij R&D nga Moska në një ndërtesë me pamje nga deti në resortin Utjeha.
Pronari Artiom Yukhin tha se 50 punonjës dhe familjet e tyre pranuan ofertën për t’u zhvendosur nga Moska në Mal të Zi. Kompania e tij ka kërkuar një vend të ri në Evropë më parë, por lufta, thotë ai, i ka detyruar ta bëjnë këtë më shpejt.’
Ndërkohë, mijëra rusë erdhën edhe në Serbinë fqinje pas fillimit të pushtimit. Sipas Agjencisë Shtetërore për Regjistrat e Biznesit, vetëm nga 24 shkurti deri më 5 maj, Serbia ka regjistruar rreth 480 sipërmarrës individualë dhe mbi 190 kompani nga Rusia.
“Po vijnë zyra të tëra, (grupe prej 200 dhe 300 personash),” tha Mikhail Lukyanchenko, 45 vjeç, një inxhinier softuerësh dhe programues nga Rostov-on-Don, Rusi, i cili e kuptoi se ishte koha të largohej nga Rusia më 24 shkurt, kur filloi lufta.
“Dua të shkoj në shtëpi, dua të jetoj në shtëpi, por siç zhvillohen gjërat, tani nuk mund të jetoj atje”, përfundoi ai.